Préstamos en el portugués de los judíos hispano-portugueses de Ámsterdam en la primera mitad del siglo XVII

Autores/as

  • Maxim P. A. M. Kerkhof Radboud Universiteit

DOI:

https://doi.org/10.3989/sefarad.011.013

Palabras clave:

préstamos léxicos, extranjerismos, portugués, ladino y judeoespañol, siglo XVII, Ámsterdam, judíos hispano-portugueses

Resumen


Este estudio analiza algunas particularidades léxicas del portugués de la ‘nação portuguesa’ de Ámsterdam en tres documentos, a saber, los dos registros del cementerio de los judíos hispano-portugueses en Ouderkerk aan de Amstel, respectivamente el Livro de Bet Haim do Kahal Kados de Bet Yahacob (1614-1630) y el Livro de Bet Haim do Kahal Kados de Talmud Torah (1639-1648), siendo el tercero el Livro dos termos e as[s]entos da Companhia Santa de dotar orfa[n]s e donzelas (1616). Se estudian los extranjerismos (especialmente, voces neerlandesas), y se proporciona un análisis más detallado de las voces esclavim, balio, escotete, placa, pataca, pascoa / pasquoa, envoluntar, atuendo, balotar, buselo y bala.

Descargas

Los datos de descargas todavía no están disponibles.

Citas

Alvar, Manuel (2000), El ladino, judeo-español calco (Madrid: Real Academia de la Historia).

Álvarez, Manuel, et al. (1994), «La lengua castellana de la Biblia de Ferrara», en Hassán & Berenguer Amador (eds.), 505- 524.

Amigo, Lorenzo (1983), El Pentateuco de Constantinopla y la Biblia Medieval Romanceada Judeoespañola. Criterios y fuentes de traducción (Salamanca: Universidad Pontificia de Salamanca).

Autoridades. Diccionario de Autoridades (1976 [1726-1732]). Edición facsímil (Madrid: Gredos, 3ª reimpresión).

Battaglia, Salvatore (1970-2002), Grande Dizionario della Lingua Italiana (Torino: Unione Tipografico-Editrice Torinense, ristampa).

Battisti, Carlo & Alessio, Giovanni (1950-1957), Dizionario etimologico italiano (Firenze: G. Barbèra Editore).

Belemans, Lic. R. & Goossens, Dr. J. (2000), Woordenboek van de Brabantse Dialecten. Deel III. Inleiding & Klankgeografie (Assen: Van Gorkum & Comp. B.V.).

Biblia de Ferrara (1996), Edición y prólogo de Moshe Lazar (Madrid: Biblioteca Castro).

Bitzer, Annette (1998), «Juden im mittelalterlichen Hispanien. Geschichte, kulturelle Leistung, Sprache», Neue Romania 21 (Judenspanisch 3), 7-150.

Blommaert, Karin (1988), Het Land van Rumst en zijn Heren tussen 1290 en 1535. 2.4. Het plaatselijk bestuur in het land van Rumst (Leuven: KU) [www.tenboome.be].

Blondheim, David S. (1925), Les parlers judéo-romans et la Vetus Latina (Paris: Librairie Ancienne Edouard Champion).

Bodian, Miriam (1997), Hebrews of the Portuguese Nation. Conversos and Community in Early Modern Amsterdam (Bloomington & Indianapolis: Indiana University Press).

Busse, Winfried & Varol-Bornes, Marie-Christine (eds.) (1996), Sephardica. Hommage à Haïm Vidal Sephiha (Berne, etc.: Peter Lang).

Busse, Winfried (1996), «Le judéo-espagnol – un jargon», en Busse & Varol-Bornes (eds.), 239-245.

Collin, Gaëlle (2002), ‘La Novya Aguna’ (Présentation, translittération et édition d’un roman judéo-espagnol d’Eliya Karmona) [= Neue Romania 26 (Judenspanisch 6)].

CORDE Corpus Diacrónico del Español (Banco de datos de la Real Academia Española de la Lengua; www.rae.es).

Corominas, Joan & Pascual, José A. (1980-91), Diccionario crítico etimológico castellano e hispano (Madrid: Gredos).

Covarrubias Orozco, Sebastián de (1994), Tesoro de la Lengua Castellana o Española, ed. Felipe C. R. Maldonado, rev. Manuel Camarero (Madrid: Editorial Castalia [Nueva Biblioteca de Erudición y Crítica, 7]).

Crews, Cynthia (1960), «Extracts from the Meam Loez (Genesis) with a Translation and a Glossary», en Proceedings of the Leeds Philosophical and Literary Society. Literary & Historical Section IX, Part II (Leeds), 13-106.

Den Boer, Harm (1994), «La Biblia de Ferrara y otras traducciones españolas de la Biblia», en Hassán & Berenguer Amador (eds.), 251-297.

Den Boer, Harm (2003), Spanish and Portuguese Printing in the Northern Netherlands, 1584-1825 (Leiden: IDC Publishers) [CD-Rom].

Ettinghausen, Henry (ed.) (1982), Diego Duque de Estrada. Comentarios del desengañado de sí mismo. Vida del mismo autor (Madrid: Clásicos Castalia, 109).

Fontecha, Carmen (1941), Glosario de voces comentadas en ediciones de textos clásicos (Madrid: CSIC).

François, Jean (1777), Dictionnaire Roman, Walon, Celtique et Tudesque (A Bouillon: De l’Imprimerie de la Société Typographique).

Frenken, A. (1959), «Uit de Schepenprotocollen van Eindhoven VIII. Certificatiebrieven voor reizigers naar het buitenland», Brabants Heem, Jaargang 11, 91-93.

Fuks, Lajb & Fuks-Mansfeld, R. G., (eds.) (1975), Memórias do estabelecimento e progresso dos judeos portuguezes e espanhoes nesta famosa cidade de Amsterdam. A Portuguese chronicle of the history of the Sephardim in Amsterdam up to 1772 by David Franco Mendes. Edited with Introd. and Annotations by... With a Philological Commentary by B. N. Teensma (1975) [= Studia Rosenthaliana 9] (Amsterdam).

GAA, 334 = Gemeentearchief van Amsterdam. Archieven van de Portugees-Israëlitische Gemeente van Amsterdam.

Gamillscheg, Ernst (19692), Etymologisches Wörterbuch der französischen Sprache (Heidelberg: Carl Winter – Universitätsverlag).

Glaser, Edward (1961), «On Portuguese Sprachbetrachtung of the Seventeenth Century», en Studia Philologica. Homenaje ofrecido a Dámaso Alonso por sus amigos y discípulos con ocasión de su 60º aniversario (Madrid: Editorial Gredos), II, 115-126.

Hagoort, Lydia & Pieterse, W. Chr. (2008), Livro de Bet-Haim do Kahal Kados de Talmud-Torah (Amsterdam: Stadsarchief).

Harris, Tracy K. (1994), Death of a Language. The History of Judeo-Spanish (Newark: University of Delaware Press).

Hassán, Iacob M. & Berenguer Amador, Ángel (eds.) (1994), Introducción a la Biblia de Ferrara. Actas del Simposio Internacional sobre la Biblia de Ferrara. Sevilla, 25-28 de noviembre de 1991 (Sevilla: Sefarad ’92, Comisión Nacional Quinto Centenario, CSIC).

Hatzfeld, Adolphe, Darmesteter, Arsène & Thomas, Antoine (1920), Dictionnaire Général de la Langue Française. Du commencement du xviie siècle jusqu’a nos jours, précédé d’un Traité de la Formation de la Langue (Paris: Librairie Delagrave).

Jopson, N. B. (1936), «Literary Style in Judaeo-Spanish», en Bruno Schindler (ed.), in collaboration with A. Marmorstein, Occident and Orient: Being studies in Semitic philology and literature, Jewish history and philosophy and folklore, in honour of Dr. M. Gasters’s 80th birthday (London: Taylor’s Foreign Press), 272-282.

Kerkhof, Maxim P. A. M. (2003), Over het Portugees en het Spaans van de Sefardische Joden in Amsterdam in de 17e, 18e en 19e eeuw (Maastricht: Shaker).

Kohring, Heinrich (1996), «‘Kale enladinar como uzamos a avlar’. La technique du ladino chez Abraham Asá (1743) et Yehuda Alkalai (1839)», en Busse y Varol-Bornes (eds.), 315-335.

Lapesa, Rafael (1984), Historia de la lengua española. Novena ed. corregida y aumentada (Madrid: Gredos).

Littré, Émile (1863), Dictionnaire de la Langue Française. Tome Premier, Seconde Partie (Paris: Librairie de L. Hachette et Cie.).

Mendes dos Remédios, Joaquim (1911), Os Judeus Portugueses em Amsterdam (Coimbra: R. França Amado).

Menéndez Pidal, Ramón (1919), Documentos lingüísticos de España, I, Reino de Castilla. Tomo I. Reino de Castilla (Madrid: Centro de Estudios Históricos).

Merzagora, Giovanna Massariello (1977), Guideo-italiano: dialetti italiani parlati dagli Ebrei d’Italia (Pisa: Pacini Editore).

Minervini, Laura (1994), «‘Llevaron de acá nuestra lengua...’. Gli usi linguistici degli ebrei spagnoli in Italia», Medioevo Romanzo 19, 333-392.

Minervini, Laura (2002), «La formación de la koinè judeo-española en el siglo xvi», Revue de Linguistique Romane 66, 497-512.

MNW. Middelnederlandsch Woordenboek [http://gtb.inl.nl/?owner=WNT].

Molho, Michael (1960), Literatura sefardita de Oriente (Madrid: Instituto Arias Montano).

Morreale, Margherita (1963), «El sidur ladinado de 1552», Romance Philology 17/2, 332-338.

Morreale, Margherita (1994), «La Biblia de Ferrara y los romanceamientos medievales: 2 SM 22 y PS 18», en Hassán y Berenguer Amador (eds.), 69-139.

Nehama, Joseph (1977), Dictionnaire du judéo-espagnol (avec la collaboration de Jesús Cantera) (Madrid: CSIC).

Paraira, M. C. & da Silva Rosa, J. S. (1916), «Gedenkschrift uitgegeven ter gelegenheid van het 300-jarig bestaan der onderwijsinrichtingen Talmud Torah» en Ets Haïm bij de Portug. Israël. Gemeente te Amsterdam (Amsterdam: Port. Israël. Gem.).

Pascual Recuero, Pascual (1977), Diccionario básico ladino-español (Barcelona: Ameller Ediciones).

Penny, Ralph (2000), Variation and Change in Spanish (Cambridge: Cambridge: University Press).

Pieterse, W. Chr. (1968), Daniel Levi de Barrios als geschiedschrijver van de Portugees-Israelietische Gemeente te Amsterdam in zijn ‘Triumpho del Gobierno Popular’ (Amsterdam: Scheltema & Holkema NV).

Pieterse, W. Chr. (ed.) (1970), Livro de Bet Haim do Kahal Kados de Beth Yahacob (Assen: Van Gorkum).

Quintana, Aldina (2001), «Concomitancias lingüísticas entre el aragonés y el ladino (judeoespañol)» Archivo de Filología Aragonesa 57-58, 163-191.

Révah, Israel S. (ed.) (1963), «Le premier réglement imprimé de la ‘Santa Companhia de dotar orfans e donzelas pobres’», Boletim Internacional de Bibliografia Luso-Brasileira 4, 650-691.

Robert, Paul (1985²), Le Grand Robert de la Langue Française. Dictionnaire Alphabétique et Analogique de la Langue Française. Tome III (Paris).

ROS [= Biblioteca Rosenthaliana] (UB, UVA, Amsterdam).

Roth, Cecil (1975), History of the Jews in Venice (New York: Schocken Books).

Salomon, Herman P. (1976), «Rev. Haim Vidal Sephiha, Le Ladino, Judéo-Espagnol Calque, Deutéronome, Versions de Constantinople (1547) et de Ferrara (1553). Édition, étude linguistique et lexique (Paris: Centre de Recherches Hispaniques, Institut d’Études Hispaniques, 1973)», Studia Rosenthaliana 10, 241-245.

Salomon, Herman P. (1988), Saul Levi Mortera en zijn «Traktaat betreffende de waarheid van de wet van Mozes» (Braga: Barbosa & Xavier).

Sephiha, Haïm Vidal (1973), Le ladino. Judéo-espagnol calque. Deutéronome. Versions de Constantinople (1547) et de Ferrare (1553) (Paris: Centre de Recherches Hispaniques).

Tavani, Giuseppe (1961), «Di alcune particolarità morfologiche e sintattiche del giudeo-portoghese di Livorno», Boletim de Filologia 2, 283-288.

Teensma, B. N. (1975), «Philological Commentary», en Fuks & Fuks-Mansfeld (eds.), 185-216.

Teensma, B. N. (1982), «Taalkundig commentaar», en Hendrik Henrichs, De Synagoge van Naarden 1730-1935 (Amstelveen: Amphora Books), 87-127.

Teensma, B. N. (1991), «Abraham Idaña’s beschrijving van Amsterdam. 1685», en Drieëntachtigste Jaarboek Genootschap Amstelodanum, 113-138.

Van den Berg, H. D. (2002), Onse Joeden. Nijmegen en de geschiedenis van haar Joden (Zutphen: Walburg Pers).

Van der Sijs, Nicoline (2001), Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en hun betekenissen (Amsterdam / Antwerpen: L. J. Veen).

Van Loon, J. (1996²), Historische Fonologie van het Nederlands (Leuven / Amersfoort: Acco).

Vaz Dias, A. M. & Tak, W. G. van der (1932), Spinoza Mercator & Autodidactus. Oorkonden en andere authentieke documenten betreffende des wijsgeers jeugd en diens betrekkingen (’s-Gravenhage: Martinus Nijhoff).

Verdam, J. (1932), Middelnederlandsch Handwoordenboek (’s-Gravenhage: Martinus Nijhoff).

Wagner, Max Leopold (1930), Caracteres generales del judeo-español de Oriente (Madrid: Centro de Estudios Históricos) [= Revista de Filología Española, Anejo 12].

WNT. Woordenboek der Nederlandsche Taal [http://gtb.inl.nl/?owner=WNT].

Wylie, James Hamilton (1884), History of England under Henry the Fourth. Vol. 4. [www.ebooksread.com] → <authors eng james hamilton wylie history england under henry fourth volume ily> → pág. 31.

Zingarelli, Nicola (1976), Vocabulario della lingua italiana. Decima edizione (Bologna: Zanichelli).

Descargas

Publicado

2011-12-30

Cómo citar

Kerkhof, M. P. A. M. (2011). Préstamos en el portugués de los judíos hispano-portugueses de Ámsterdam en la primera mitad del siglo XVII. Sefarad, 71(2), 413–434. https://doi.org/10.3989/sefarad.011.013

Número

Sección

Estudios